موارد مرگ و میر در اثر عفونت ناشی از زخم بستر به طرز وحشتناکی دربین سالمندان و افرادی که بیماری طولانی مدت دارند و در بستر تخت هستند، رایج است. طی تحقیقات و آمارهای بدست آمده تخمین زده شده است، که از هر 10 بیمار، یک نفر از زخم بستر رنج می‌برد.

مشاهده شده است که در بین مردان 13 درصد و 11 درصد زنانی که درحال حاضر درخانه‌های سالمندان هستند، دچار زخم بستر شده‌اند. اگرچه این مشکل در مراحل اولیه قابل تشخیص و درمان است ، اما  بی توجهی و کوتاهی در مراقبت، می‌تواند باعث بروز وضعیت تهدید کننده و در نهایت منجر به مرگ شود.

در این مقاله قصد داریم که به بررسی موضوع مرگ ناشی از زخم بستر  بپردازیم. تا انتهای این نوشتار همراه باشید.

واقعیت‌هایی که باید در مورد زخم بستر بدانید

زخم بستر می‌تواند در طول چند ساعت یا چند روز ایجاد شود. اکثر ا افرادی که دچار این زخم می‌شوند، جراحت شان بهبود پیدا می‌کند، اما گاهی اوقات برخی از بیماران زخم بستر‌شان متاسفانه قابل درمان نیست که در نهایت، در اثر عفونت می‌تواند منجر به مرگ شود. به منظور جلوگیری و پیش‌گیری از بروز وضعیت‌های نگران‌کننده و وخیم زخم بستر، از مراقبت‌ها و درمان‌های پزشکی غافل نشوید.

زخم بستر چیست؟

زخم بستر ضایعات پوستی ناشی از فشار مستقیم بر نواحی استخوانی بدن است. آنها به سرعت رشد می‌کنند، به سرعت پیشرفت می‌کنند، زمان زیادی طول می‌کشد تا بهبود یابند و مستعد عفونت هستند.

زخم بستر در چه نقاطی از بدن ایجاد می‌شود؟

• ناحیه‌ی باسن یا قسمت انتهایی آن؛
• پاشنه‌ی پا؛
• تیغه‌های شانه؛
• پشت سر؛
• پشت و کناره‌های زانو.

چه کسانی در معرض خطر زخم بستر هستند؟

• عدم تحرک یا تحرک محدود

حرکت، راهکار اصلی جلوگیری از زخم بستراست و در صورت بروز آن با افزایش تحرک می‌توانید از پیشرفت آن جلوگیری کنید. اگر یک فرد مسن قادر نیست که به تنهایی حرکت کند، ممکن است      ساعت‌ها در همان حالت بنشیند یا دراز بکشد. این موضوع می‌تواند مانع جریان خون‌رسانی را در پوست شده و باعث ایجاد زخم بستر شود؛

• کسانی که دچار آلزایمر یا زوال عقل هستند

افرادی که دچار آلزایمر یا زوال عقل هستند، احتمال زیادی دارد که دچار زخم بستر شوند و از همین رو ممکن است، به دلیل شرایطشان نتوانند این موضوع را به اطرافیان‌شان اطلاع دهند. تاخیر در بهبودی و درمان آن می‌تواند باعث بروز پیشرفت در زخم بسترشان شود؛

• افرادی که دچار کم خونی یا آنمی هستند؛
• اختلال ایسکمی (محدودیت جریان خون در قسمتی از بدن) می‌تواند منجر به بروز زخم بستر شود؛
• افرادی که دچار هیپوکسمی (سطح اکسیژن پایین در خون) هستند؛
• اضافه وزن و چاقی بیش از اندازه یکی از عوامل موثر در بروز زخم بستر است؛
• افرادی که دچار آسیب نخاعی هستند، به دلیل وضعیت جسمانی‌شان و عدم تحرک، یکی از

گروه‌های آسیب پذیر هستند؛

• افرادی مبتلا به بیماری‌های عصبی، یکی دیگر از گروه‌های در معرض خطر زخم بستر هستند؛
• اختلال نوروپاتی (آسیب عصبی که باعث درد، ضعف و یا بی‌حسی می‌شود) ممکن است، باعث بروز زخم بستر در افراد مبتلا به این عارضه شود؛
• بی اختیاری ادرار یا مدفوع یکی دیگر از دلایل شایع زخم بستر است؛
• عوامل دیگر

افرادی که در معرض بیهوشی هستند و یا دچار اختلالات گردش خون، دیابت، تغذیه‌ی نامناسب، کمبود آب بدن و همین‌طور دچار شکستگی طولانی مدت استخوان هستند، در معرض خطر ابتلا به زخم بستر هستند.

مراحل زخم بستر

بر اساس میزان  و شدت آسیبی که به بافت پوست وارد شده است، زخم بستر یا فشاری می‌توانند در چهار مرحله رشد کنند. تشخیص این مراحل در انتخاب و اجرای بهترین راهکارهای درمانی به پزشکان کمک شایانی می‌کند. درمان به موقع و سریع زخم بستر می‌تواند در عرض چند روز بهبود یابد.

در مرحله‌ی یک و دو زخم بستر چه اتفاقاتی می‌افتد؟

در مرحله یک، پوست  دچار شکاف نمی‌شود. در افرادی که سفید پوست هستند، ممکن است پوست کمی قرمز به نظر برسد. اما در افرادی که پوست تیره‌ای دارند، کمی تغییر رنگ  مشاهده می‌شود و ممکن است محل زخم حساس یا دردناک باشد. در این مرحله زخم بستر، تنها لایه‌ی فوقانی و خارجی پوست شما را تحت تاثیر قرار می‌دهد. درد، سوزش و خارش از دیگر علائم زخم بستر در مرحله‌ی اول آن هستند.

مهم‌ترین اقدامی که می‌توانید برای درمان خود در این مرحله انجام دهید، جلوگیری از فشار وارده است، به عبارتی موقعیت خود را تغییر دهید، از پد فوم، بالش یا تشک استفاده کنید.

هنگامی زخم پیشرفت می‌کند و به مرحله دوم می‌رسد، ممکن است پوست دچار آسیب دیدگی شود و یا به طور کامل از بین برود. اگر زخم را مشاهده می‌کنید، ممکن است محل زخم بستر دچار تغییر رنگ شده و قرمز یا زرد رنگ به نظر برسد، گویی شبیه به تاول باشد. به طور معمول آسیب هائی که طی مرحله‌ی یک و دو اتفاق      می‌افتد، به قدر خطرناک و نگران‌کننده نیست که منجر به مرگ شود. با مراقبت‌های پزشکی این دو مرحله قابل درمان است، فقط کافی است که نسبت به آن بی‌توجهی و سهل‌انگاری نکرد.

مرحله ی سوم زخم بستر یا زخم فشار

اگر مراقبت‌های درمانی در مراحل اولیه موثر واقع نشود و یا نسبت به آن بی‌توجهی کرد، در مرحله‌ی سوم و چهارم، زخم عمیق خواهد شد. در مرحله‌ی سوم، مقداری چربی اطراف آن را احاطه کرده است که ظاهری شبیه به دهانه‌ی آتشفشان دارد که از آن بافت‌های مرده‌ی پوست که به رنگ زرد درآمده است، از محل آن خارج می‌شود.

مرحله‌ی سوم زخم بستر هم اگر مراقبت‌های پزشکی صورت بگیرید و نسبت به آن غافل نبود، منجر به مرگ نخواهد شد.

آیا مرحله‌ی چهارم زخم بستر کشنده است؟

مرحله‌ی 4 پیشرفته‌ترین مرحله‌ی زخم بستر است که زمانی بروز می‌کند که زخم بستر  در مرحله‌ی 3 به درستی درمان نشود. مرحله‌ی 4 زخم بستر می‌تواند منجر به ایجاد عفونت‌های  غیرقابل درمانی تبدیل شود که بعنوان تهدید جدی برای زندگی فرد بیمار به حساب آید و منجر به مرگ‌اش شود. بر اساس گزارش آژانس تحقیقات و کیفیت مراقبت‌های بهداشتی (AHRQ)، زخم بستر سالانه باعث مرگ بیش از 60 هزار نفر می‌شود و اغلب نتیجه‌ی غم‌انگیز غفلت نسبت به درمان آن است.

در مرحله‌ی چهارم زخم بستر چه اتفاقی می‌افتد؟

زخم بستر مرحله‌ی 4 شدیدترین  و خطرناک‌ترین مرحله‌ی آن است، که به آن زخم فشاری یا زخم فاقد رگ  هم نیز گفته می‌شود. در این مرحله زخم عمیق  شده و گسترش پیدا می‌کند، به طوری که به ماهیچه‌ها،    رباط‌ها و در اوج آن حتی به استخوان‌ها هم نفوذ می‌کند. در مرحله‌ی چهارم از زخم بستر، بیمار به شدت احساس درد عمیقی می‌کند و زخم متاسفانه دچار عفونت می‌شود. که برای درمان آن ممکن است، پزشکان متوسل به جراحی های تهاجمی شوند. در صورتی که جراحی موثر واقع نشود، خطر مرگ شخص را تهدید می‌کند.

مرحله‌ی چهارم زخم بستر شکل ظاهری پوست چگونه به نظر می‌رسد؟

همان‌طور که در بالا اشاره شد، مرحله‌ی چهارم  بزرگ‌ترین و عمیق‌ترین دوره‌ی زمانی زخم بستر است که بسیار هم خطرناک است. در این فاز، به نظر می‌رسد که دهانه‌های قرمز رنگی در محل زخم ایجاد شده است و     همین‌طور ماهیچه‌ها، استخوان‌ها و حتی تاندون‌ها در انتهای زخم ممکن است؛ قابل مشاهده باشد.

در مرحله‌ی چهارم زخم بستر، عفونت به درون آن راه پیدا کرده است و در اثر آن بوی نامطبوعی از محل آن منتشر می‌شود، به طوری که بافت مرده‌ی  تیره یا زرد رنگ اطراف جراحت را احاطه می‌کند.

مهم‌ترین دلایل ایجاد مرحله‌ی چهارم زخم بستر

اگر آسیب‌های ناشی از فشار در مراحل اولیه‌ی به درستی درمان نشوند، زخم‌های مرحله‌ی 4 معمولاً ایجاد     می‌شوند. به طور کلی زخم بستر هنگامی ایجاد می‌شود که عواملی همچون فشار ممتد و طولانی مدت بر روی یک ناحیه، شکاف و اصطحکاک، مانع خون رسانی به پوست شود. در صورتی که مراقبت‌های اولیه‌ی پزشکی صورت نگیرد، می‌تواند منجر به مرگ بافت پوست و در نهایت ایجاد زخم بستر شود.

نکته: مرحله‌ی چهارم شخص دچار خونریزی شدیدی می‌شود و زخم به درون تمام لایه‌هایی درونی پوست نفوذ می‌کند و استخوان‌ها نمایان خواهد شد.

علائم زخم بستر مرحله‌ی چهارم

• رنگ پوست تیره و در نهایت سیاه خواهد شد؛
• شخص مبتلا به زخم بستر، در این مرحله دچار تب خواهد شد؛
• اطراف زخم متورم خواهد شد؛
• اطراف زخم قرمز به نظر می‌رسد؛
• بوی نامطبوعی از محل زخم منتشر می‌شود؛
• دمای اطراف زخم، افزایش پیدا می‌کند؛
• در محل جراحت نوعی شکاف و به اصطلاح زخم باز ایجاد شده است، به طوری که ماهیچه‌ها و حتی استخوان‌ها هم قابل مشاهده است؛
• محل زخم دچار عفونت شدیدی خواهد شد که در نهایت همین موضوع خطر احتمال مرگ را با خود به همراه دارد؛
• خروج نوعی ترشح از محل جراحت یکی دیگر از نشانه‌های زخم بستر مرحله‌ی چهارم است؛
• احتمال دارد برای درمان نیاز به جراحی داشته باشید.

در صورت مشاهده‌ی یکی از نشانه‌هائی که در بالا به آن اشاره شد، سریعا به پزشک مراجعه کنید، تا اقدامات درمانی فوری اجرا شود.

آیا مرحله‌ی چهارم زخم بستر قابل تشخیص است؟

مرحله‌ی چهارم زخم بستر از روی ظاهر و نشانه‌هایی که به همراه دارد، توسط پزشک قابل تشخیص است. در این مرحله زخم از بافت چربی پوست هم عبور می‌کند، به طوری که ماهیچه‌ها، تاندون‌ها و استخوان‌ها از دورن زخم قابل مشاهده است. با این وجود، گاهی اوقات ممکن است که پزشکان و درمانگران نتوانند بلافاصله با بررسی یک زخم بستر در مراحل آخر آن را تشخیص دهند.

راهکارهای تشخیص زخم بستر مرحله‌ی چهارم

• زخم‌های فشار ناپایدار

هنگامی که پزشک نمی‌تواند کف یا درون یک زخم باز را ببیند، باید آن را پاکسازی کند تا به درستی عمق و پیشرفت آن را تشخیص دهد؛

• مشکوک به آسیب عمیق بافت

این تشخیص زمانی اتفاق می‌افتد،که ظاهر بیرونی زخم بیمار شبیه به مرحله‌ی 1 یا 2  زخم بستر باشد ، اما در واقع بافت‌های عمیق درونی پوست آسیب دیده است.

مهم‌ترین راهکارهای درمانی زخم بستر مرحله‌ی چهارم

زخم بستر مرحله 4 باید سریعا درمان شود تا از خطر مرگ پیشگیری کرد، اما مهم‌ترین راهکارهای درمانی در این مرحله از این قرار است:

• محافظت از زخم با استفاده از گاز دارویی یا سایر پانسمان‌های خاص زخم بستر که ممکن است؛ موثر واقع شود؛
• آنتی‌بیوتیک‌ها

زخم بستر جزء آن دسته از جراحاتی است که در صورت عدم درمان دچار عفونت می شود، با این وجود در صورت ایجاد عفونی شدن زخم، آنتی بیوتیک ها یکی از مهمترین راهکارهای درمانی این عارضه است؛

• دبریدمان

برداشت و تخلیه‌ی بافت آسیب دیده، عفونی و مرده‌ی پوست، با استفاده از دبریدمانت، یکی دیگر از راهکارهای درمانی موثر در بهبود زخم بستر به خصوص در مرحله‌ی چهارم آن است؛

• پیوند پوست

گاهی اوقات آسیب پوست در این مرحله به قدری پیشرفت کرده است که پزشکان برای بهبود زخم متوسل به پیوند پوست به منظور پوشاندن ناحیه‌ی آسیب دیده می‌شوند. گاهی اوقات درمان زخم بستر در مرحله ی چهارم ممکن است، حتی بیشتر از 2 یا 3 ماه به طول بی انجامد، در برخی از بیماران مشاهده شده است، درمان زخم فشار در این مرحله از 6 ماه بیشتر طول کشیده است.

نکته: مرحله‌ی 1 و 2 زخم بستر معمولاً با درمان محافظه‌کارانه بهبود می‌یابد، کاهش فشار ناشی از زخم از جمله این راهکارهای موثر هستند. زخم بستر  مرحله‌ی 3 یا 4 که پیشرفت کرده است نیاز به اقدامات تهاجمی‌تری دارد، از جمله درمان مراقبت از زخم بستر پیشرفته است که بافت آلوده برداشته شده و ناحیه مورد نظر بانداژ می‌شود.

زخم بستر در مرحله‌ی چهارم باعث بروز چه نوع عفونت‌هایی می‌شود؟

زخم بستر شدید، به ویژه مواردی که در مرحله 4 هستند، می توانند باعث عفونت های سیستمیک یا متاستاتیک شوند. این عفونت های از این قرار است:

• باکتریمی؛
• اندوکاردیت؛
• مننژیت.

این عفونت‌های عمیق و خطرناک درمان طولانی مدتی دارند.

عوارض زخم بستر مرحله‌ی چهارم

در صورت عدم درمان، مرحله‌ی 4 زخم بستر ممکن است منجر به اختلالاتی شود که در ذیل به آن اشاره می‌شود:

آمیلوئیدوز

این یک بیماری غیر قابل درمان است، که در آن پروتئین در بدن افزایش پیدا می‌کند و از عملکرد صحیح اندام‌ها جلوگیری می‌کند؛

عفونت

افرادی که مرحله‌ی چهارم زخم بستر هستند، عفونت آن‌ها را تهدید می‌کند. این عفونت‌ها می‌توانند پوست، استخوان‌ها، خون و سایر اندام‌های بدن را درگیر کنند؛

نارسایی کلیه

این اختلال هنگامی بروز می‌کند، که کلیه‌‌ها دیگر نمی‌توانند مواد زائد را از بدن خارج کرده و باعث آسیب شوند. اگراین عارضه درمان نشود می‌تواند منجر به مرگ شخص شود، اما ممکن است بهبودی امکان پذیر باشد؛

سپسیس و شوک سپتیک

اختلال سپسیس ممکن است زمانی رخ دهد ،که بدن بیش از حد به عفونت جدی واکنش نشان دهد. این عارضه در افرادی که زخم بسترشان پیشرفت کرده و به مرحله‌ی چهارم رسیده است؛ بروز می‌کند. سیستم ایمنی بدن بیش از حد تحریک می‌شود و به اعضای سالم بدن حمله می‌کند. موارد شدید سپسیس می‌تواند منجر به شوک سپتیک در فرد بیمار شود، زمانی که فشار خون به دلیل عفونت کاهش می‌یابد. شوک سپتیک می‌تواند کشنده باشد، چرا که اندام‌های اصلی ممکن است بسته شوند؛

فاشیات نکروزان

همان‌طور که از نامش مشخص است، فاشیات نکروزان شامل مرگ سریع بافت سلولی است. عفونت می‌تواند بافت‌های زیرین را در عرض چند ساعت از بین ببرد و در نهایت در صورت عدم درمان فوری منجر به مرگ خواهد شد؛

میونکروز

این بیماری که به آن گانگرن گازی نیز گفته می‌شود، هنگامی رخ می‌دهد که یک نوع باکتری خاص به بافت ماهیچه نفوذ کرده و می‌تواند در عرض چند دقیقه منجر به مرگ سلولی شود. عفونت به سرعت نفوذ می‌کند و می‌تواند ماهیچه‌ها را به سرعت از بین ببرد. تخریب سریع بافت‌های بدن در نهایت می‌تواند منجر به نارسایی و مرگ اندام‌های چند سیستم شود؛

سلولیت

سلولیت این بیماری یک عارضه‌ی شایع زخم بستر است و شامل عفونت باکتریایی پوست می‌شود. این بیماری می‌تواند در اولین مراحل رشد زخم بستر رخ دهد. پوست افراد مبتلا به سلولیت قرمز رنگ است. دمای پوست اطراف محل عارضه افزایش یافته است و برای شخص دردناک است.

بیشتر اوقات در اندام تحتانی رخ می‌دهد، اما تقریباً هر ناحیه‌ای از بدن را درگیر می‌کند. سلولیت می‌تواند به طور بالقوه خطرناک باشد، به عبارتی عفونت باکتریایی که باعث ایجاد آن می‌شود؛ می‌تواند وارد جریان خون شود و منجر به نارسایی اندام‌ها و سایر عوارض شود. سلولیت تنها زمانی کشنده است که درمان مناسب صورت نگیرد و عفونت سیستمیک از طریق جریان خون یا غدد لنفاوی ایجاد شود؛

سرطان

زخم‌های طولانی مدت و غیر التیام بخش (زخم‌های مارجولین) می‌توانند به نوعی سرطان سلول سنگفرشی تبدیل شوند؛

مرگ

در صورتی که اختلالاتی که در بالا به آنها اشاره شد، درمان نشود؛ خطر مرگ زندگی شخص بیمار را تهدید می‌کند. طبق گزارش‌های بدست آمده، نارسایی کلیه و آمیلوئیدوز شایع‌ترین علل مرگ بیماران مبتلا به زخم بستر مزمن هستند.

این مهم است  بدانید که زخم بستر به تنهایی نمی‌تواند باعث مرگ شود. با این حال، عدم درمان و جلوگیری از ایجاد زخم بستر ممکن است منجر به عوارضی شود، که در نهایت منجر به مرگ شخص مبتلا به آن شود، به ویژه بیمارانی که  سیستم ایمنی ضعیفی دارند. سالمندان یکی از گروه‌هایی هستند که خطر مرگ آنها را تهدید می‌کند.

مهم‌ترین راهکارهای جلوگیری از بروز زخم بستر

• به طور مرتب پوست بیماران را از نظر علائم زخم بررسی کنید؛
• به طور منظم بیماران را بچرخانید و موقعیت آنها را تغییر دهید؛
• استفاده از دستگاه‌های کاهش فشار برای جلوگیری از ایجاد زخم بستر می‌تواند موثر واقع شود؛
• حفظ رژیم غذایی مناسب برای بیماران به منظور جلوگیری از بروز زخم بستر یکی دیگر از راهکارهای موثر در این مورد است.

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/bed-sores/symptoms-causes/syc-20355893

https://www.verywellhealth.com/stages-of-pressure-ulcers-2696692

https://www.md-athome.com/blog/staging-pressure-injuries

https://www.healthline.com/health/stages-of-pressure-ulcers#stages-and-treatment