سوختگی چیست؟
سوختگی در اثر تماس پوست با مواد شیمیایی، گرما، برق یا اشعه، قرار گرفتن بیش از حد در معرض آفتاب، تماس با شعله‌های آتش و در نهایت آب‌جوش اتفاق می‌افتد، که منجر به آسیب و تخریب بافت پوست می‌شود.
دلایل سوختگی
دلایل متعددی وجود دارد که می توانند باعث ایجاد سوختگی و آسیب‌رسانی شوند. از جمله آتش‌سوزی، مایعات گرم، بخار و تماس با سطوح گرم، مهم‌ترین علت سوختگی هستند؛ اما دلایل دیگری هم می‌تواند باعث بروز چنین اتفاقی شود، که در ذیل به آن اشاره می‌کنیم:
- اصطکاک یکی از دلایل شایعی است، که برای هر کسی اتفاق می‌افتد، به عبارتی در اثر تماس پوست شما با یک جسم سخت این نوع از سوختگی رخ می‌دهد، که دچار سوختگی از نوع اصطحکاکی می‌شوید. در واقع پوست شما هم دچار ساییدگی یا خراش شده است و هم در اثر گرما مبتلا به سوختگی شده‌اید؛ این موارد در تصادفات موتورسیکلت و دوچرخه معمول است و البته در اثر تماس و اصطحکاک پوست با فرش هم ممکن است، این اتفاق بی‌افتد؛
- سوختگی در اثر سرما، به علت عدم مراقبت از پوست معمولا برای افرادی که به پیست اسکی می‌روند، اتفاق می‌افتد که باعث صدمه و آسیب می‌شود به عبارتی سوختگی یخ هنگامی رخ می‌دهد که پوست شما در تماس با یخ باشد و یا اینکه در معرض هوای بسیار سرد، انجماد و حتی زیر انجماد باشید که باعث آسیب و صدمه می‌شود؛
- سوختگی حرارتی در اثر تماس پوست با یک منبع گرمائی خارجی اتفاق می‌افتد. که ممکن است به دلایل متنوعی رخ بدهد، به طور مثال تماس بسیار نزدیک با شومینه یا بخاری، آتش‌سوزی، بخار، یک مایع گرم مثل غذای داغ یا یک ماده‌ای که ذوب شده و فلزات بسیار داغ می‌تواند زمینه‌ساز این اتفاق باشد.
سوختگی حرارتی چه آسیبی به پوست شما می‌رساند؟ هنگامی که یک جسم داغ را لمس می‌کنید، در اثر گرمای بیش از اندازه درجه‌ی حرارت پوست شما افزایش پیدا می‌کند، به طوری که سلول‌های پوستی شما شروع به تجزیه شدن می‌کند و در نهایت می‌میرد؛ - آفتاب سوختگی نوعی سوختگی در اثر تابش است. سایر منابع تابش، مانند اشعه‌ی ایکس یا پرتودرمانی برای درمان سرطان، نیز می‌توانند باعث این اتفاق شوند؛
- سوختگی شیمیایی در اثر تماس پوست با اسیدهای قوی، حلال‌ها یا شوینده‌ها اتفاق می‌افتد که در واقع باعث سوختن پوست و بافت آن می‌شوند؛
- سوختگی الکتریکی، در صورت تماس برق با بدن شما اتفاق می‌افتد. وقتی برق با بدن تماس پیدا کند، می‌تواند از طریق بدن عبور کند. وقتی این اتفاق رخ می‌دهد، برق می‌تواند به بافت‌ها و اندام‌ها صدمه برساند. این آسیب ممکن است، خفیف یا شدید باشد و حتی می‌تواند باعث مرگ شود.
انواع سوختگی و درجه بندی آن
برخی از سوختگی‌ها جراحات جزئی هستند که می‌توانید در خانه درمان کنید. برخی دیگر فراتر از آسیب سطحی بوده و به پوست، عضلات و استخوان‌های شما آسیب می‌رسانند و نیاز به مراقبت‌های پزشکی ویژه و طولانی مدت دارند.
در رابطه با نوع سوختگی و درجه‌بندی آن ابتدا باید به دنبال علت رخداد آن بود و سپس میزان آسیب‌دیدگی پوست را بررسی و ارزیابی کرد؛ که بر این اساس سوختگی به سه دسته‌ی درجه اول، دوم و سوم تقسیم می‌شود، که هر کدام بر اساس شدت آسیب به پوست راهکارهای درمانی ویژه‌ای را می‌طلبد، که در ذیل به این موضوع می‌پردازیم:
- سوختگی درجه یک فقط لایه‌ی خارجی پوست شما را درگیر می‌کند. ممکن است در اثر یک آفتاب سوختگی ساده پوست شما دچار سوختگی شده و پوست‌تان قرمز شود، اما تاول نخواهید زد، البته کمی درد را احساس خواهید کرد؛
- سوختگی درجه دو، لایه‌های درونی و همچنین درم تأثیر می‌گذارد. ممکن است کمی احساس درد داشته باشید و همین‌طور دچار قرمزی پوست، تورم و تاول شوید.
اگر دچار این نوع سوختگی شده‌اید، نگران نباشید، چرا که فقط بخشی ازلایه‌ی درم آسیب دیده است و احتمالاً جای زخم نخواهد بر روی پوست‌تان نخواهد ماند؛ - سوختگی درجه سه، عمیق‌تر بوده است و در اثر آن احتمالا دچار اسکار ناشی از سوختگی شده و رنگ پوست‌تان تغییر خواهد کرد. به عبارتی سوختگی‌های درجه سه هر سه لایه‌ی پوست در واقع اپیدرم، درم و چربی را آسیب می‌رساند. این سطح از سوختگی همچنین فولیکول‌های مو و غدد عرق را از بین می‌برد.
از آنجا که سوختگی‌های درجه سه به انتهای عصب آسیب می‌رساند، شما احتمالاً در ناحیه‌ای که دچار سوختگی شده‌اید، درد زیادی را احساس خواهید کرد. همین‌طور پوست شما ممکن است سیاه، سفید یا قرمز با ظاهری چرمی باشد.
دانستی هایی در مورد سوختگی خفیف
از آفتاب‌سوختگی ساده در تعطیلات آخر هفته در سواحل دریایی و کوه گرفته تا لمس دیگ داغ روی اجاق گاز، بسیاری از ما را درگیر خود کرده است؛ و نه یک بار، بلکه بارها و به دفعات این اتفاق برای شما رخ داده است. باتوجه به اینکه ماهیت و موضوع مقاله در رابطه سوختگی خفیف است، در ذیل به مبحث اصلی این نوشتار می‌پردازیم، با ما همراه باشید.
سوختگی سطحی و درجه یک چیست؟
پزشکان سوختگی درجه یک را جزء سوختگی‌های سطحی نیز به حساب می‌آورند، چرا که لایه‌ی رویی و خارجی پوست شما را درگیر کرده و در واقع بافت پوست‌تان دچار آسیب جزئی شده است. سوختگی‌های درجه یک یکی از خفیف‌ترین نوع آسیب‌ها و صدمات پوستی است و معمولاً نیازی به به مراجعه به کلینیک پزشکی و خدمات درمانی ندارند. با یک درمان جزئی و راهکارهای خانگی می‌توانید، زخم خود را التیام بخشید، پس هیچ گونه نگرانی به خود راه ندهید.
علائم سوختگی درجه یک چیست؟
علائم سوختگی درجه یک اغلب جزئی بوده و پس از چند روز بهبود می‌یابد. این نوع آسیب‌دیدگی هیچ خطری برای بیمار نداشته است و نیازی به درمان و مراقبت‌های ویژه‌ای ندارد.
متداول‌ترین نشانه‌هائی که ممکن است در ابتدا مشاهده کنید، قرمزی پوست، درد و تورم است. این علائم ممکن است خفیف باشد و پوست شما بعد از یک روز یا کمتر از چند ساعت شروع به لایه‌برداری کند. در مقابل، تاول سوختگی درجه دو وجود دارد و به دلیل افزایش عمق زخم سوختگی دردناک‌تر است.
اگر سوختگی در حدی باشد که نه تنها سطح خارجی پوست را درگیر کرده، بلکه به لایه‌های درونی و بافت هم آسیب رسانده است، به طوری که درد بیشتری را احساس می‌کنید و همین‌طور سطح التهاب افزایش پیدا کرده است، در این صورت بایستی به پزشک مراجعه کنید.
نکته: سوختگی‌های درجه یک که در اثر الکتریسیته ایجاد می‌شوند، ممکن است، جدی‌تر از آن باشد که مشاهده می‌کنید و احتمال دارد که دچار عفونت شوید، پس بهتر است که بلافاصله پس از وقوع حادثه به کلینیک مراجعه کنید.
درمان خانگی زخم خفیف
آب خنک
اولین کاری که باید هنگام مواجه شدن با سوختگی سطحی انجام دهید، این است که آن را به مدت 20 دقیقه زیر آب خنک نه سرد قرار دهید، سپس با آب و صابون شستشو دهید.
کمپرس آب سرد
اگر دچار زخم خفیف شده‌اید، به راحتی می‌توانید با استفاده از راهکارهای خانگی، زخم خود را در منزل و بدون مراجعه به پزشک درمان کنید. تعجب می‌کنید؟ می‌پرسید چطور و چگونه؟ کمپرس آب سرد را روی زخم خود قرار دهید، تا از شدت درد و تورم ناشی از سوختگی کاسته شود و تسکین یابید. ممکن است نیاز باشد که این کار را به مدت پنج تا 15 دقیقه انجام دهید. کمی تحمل کنید و سپس کمپرس را بردارید.
نکته : از استفاده‌ی کمپرس یخ یا بسیار سرد خودداری کنید، چرا که باعث تشدید سوختگی می‌شود.
استفاده از پمادهای آنتی‌بیوتیکی را فراموش نکنید
یکی از راهکارهای درمان سوختگی از جمله سوختگی‌های درجه یک، استفاده از یک پمادهای ضدباکتری از جمله باسیتراسین یا نئوسپورین است، که موجب جلوگیری از عفونت ناشی از زخم می‌شود. به این منظور پماد روی زخم قرار دهید و شروع به ماساژ دادن کنید و در آخر سطح سوختگی را با استفاده از فیلم یا پارچه استریل غیر کرکی یا پارچه کاملا بپوشانید، تا از ورود میکروب به درون زخم جلوگیری شود.
ترکیب آلوئه ورا و لیدوکائین
ترکیب آلوئه‌ورا و لیدوکائین بسیار فوق‌العاده بوده است و موجب تسکین درد ناشی از سوختگی می‌شود. و التهاب را بهبود می‌بخشد. همچنین می‌توان از آلوئه‌ورا و پمادهای عسل، لوسیون برای سوختگی درجه یک استفاده کرد، تا خشکی آن کاهش یابد و ترمیم پوست آسیب دیده تسریع شود. ضمن اینکه آلوئه‌ورا می‌تواند به مقابله به میکروب و آلودگی زخم بپردازد.
استفاده از مسکن جهت تسکین درد
در صورتی که در اثر سوختگی احساس درد هم دارید، به منظور تسکین و کاهش درد زخم‌تان می‌توانید از ایبوپروفن یا ناپروکسن استفاده کنید.
نکته: این موضوع را فراموش نکنید، تا زمانی زخم ناشی از سوختگی کاملا ترمیم نشده و بهبود نیافته است، محل آسیب‌دیده در معرض نور خورشید قرار نگیرید، چرا که در این هنگام پوست‌تان، به علت آسیب وارده، حساس شده است و در ضمن در صورت بروز تاول مراقب آن باشید تا خودش خشک شود و از ترکیدن آن خودداری کنید، تا دچار عفونت نشود. اگر تاول غیر عادی و نگران‌کننده بود، به پزشک مراجعه کنید.
عسل
یکی دیگر از خواص درمانی عسل، استفاده از آن به منظور تسکین و التیام زخم ناشی از سوختگی خفیف است، که از شدت درد کاسته و همین‌طور مانع از عفونت زخم‌تان می‌شود.
آیا می‌توان از روغن‌های اساسی برای سوختگی استفاده کرد؟
روغن‌های اساسی متعددی وجود دارد که، به عنوان داروهای جایگزین خانگی شفابخش شناخته شده‌اند. می‌توان از آن‌ها برای مواردی مانند مراقبت از مو، تسکین درد، گزش و موارد دیگر به طور موثر استفاده کرد.
اما توجه داشته باشید، که برخی از انواع روغن‌ها را می‌توان برای درمان سوختگی‌های کوچک و جزئی نیز استفاده کرد. از طرفی دیگر، سوختگی‌های عمیق و به اصطلاح درجه سه باید توسط پزشک ارزیابی شود.
از لحاظ مدت زمان بهبودی سوختگی‌های خفیف و در واقع درجه یک طبق شواهد معمولا حدود یک یا دو هفته طول می‌کشد تا التیام پیدا کنند و با توجه به اینکه جز سوختگی درجه یک هستند، جای زخمی بر جای نمی‌گذارند. اما این موضوع سبب نمی‌شود که چاره‌ی درمانی برای زخم خود در نظر نگیرید. چرا که باید به سرعت باید به درمان و تسکین درد و همین‌طور بهبود زخم بردازید، که زخم‌تان دچار عفونت نشود که در این صورت باید به پزشک مراجعه کنید.
روغن اسطوخودوس
روغن اسطوخودوس یک داروی فوق‌العاده موثر و شفابخش برای بهبود سوختگی است، چرا که خاصیت ضد باکتریایی داشته است و موجب کاهش و تسکین درد و التهاب ناشی از سوختگی خواهد شد. استفاده از این روغن خارق‌العاده موجب تسریع در روند بهبودی می‌شود.
گیاه بابونه
از بابونه به طور سنتی برای بهبود زخم‌ها و مشکلات پوستی استفاده می‌شود، که التیام سوختگی درجه یک از جمله آفتاب سوختگی یکی از موارد استفاده از آن است.
روغن درخت عرعر
از روغن و عصاره درخت عرعر در طب سنتی به عنوان ترمیم‌کننده زخم استفاده می‌شود که موجب تسریع در روند بهبودی خواهد شد.
روغن درخت پونه‌ی کوهی
روغن درخت پونه‌ی کوهی یکی از داروهای خانگی شفابخش در درمان زخم‌ها است، که سوختگی‌های خفیف و موضعی یکی از آن موارد است. چرا که با توجه به خاصیت ضدمیکروبی که دارد، می‌تواند در مقابله با عفونت ناشی از سوختگی تاثیر گذار باشد. ضمن اینکه این روغن موجب بهبودی در تسریع زخم شده و می‌تواند بعنوان یک مسکن عمل کند.
نعناع فلفلی
گونه‌های نعناع، به ویژه نعناع فلفلی دربهبود و مدیریت درد موضعی به ویژه سوختگی می‌تواند مفید باشد. از خواص آن تسکین درد، کاهش التهاب می‌توان نام برد.
روغن درخت کاج
روغن درخت کاج حاوی پینن است، که باعث کاهش التهاب، از بین بردن عوامل بیماری‌زا و کاهش اسکار می‌شود و همچنین برای درمان سوختگی و کاهش التهاب ناشی از مفید واقع شده است.
مریم گلی
گونه‌های مریم گلی نیز تاثیر فوق العاده‌ای در بهبود سوختگی دارند. مریم گلی دارای خاصیت ضد باکتریایی دارد، که ممکن است به کاهش احتمال عفونت در سوختگی کمک کند.
خار مریم
گیاه خار مریم در گذشته بعنوان درمان افراد مبتلا به افسردگی شناخته م‌یشد، اما در کنارآن می‌توان به خاصیت شفابخش آن برای بهبود زخم و جراحات اشاره کرد. این روغن می‌تواند در بهبود سوختگی مفید باشد.
خار مریم دارای خواص ضد میکروبی و ضد التهابی است که در مقابله با درد ناشی از سوختگی وتسکین آن تا به حال مفید واقع شده است و ضمن اینکه در جلوگیری از عفونت کمک شایانی در روند بهبودی می‌کند. برای تسریع هرچه بیشتر آن می‌توان در ترکیب آن از روغن‌های پونه کوهی و مریم گلی هم استفاده کنید.
روغن درخت چای
روغن درخت چای در علم طب سنتی بعنوان یک گیاه ضد میکروبی و ضد عفونی شناخته می‌شود، که در بهبود و درمان سوختگی تاثیر بسیار عالی دارد. چرا که دارای خواص ضد التهابی و همین‌طور ضد باکتریایی است، که برای التیام سوختگی می‌تواند بسیار مفید واقع شود.
آویشن
آیا تا به حال شنیده‌اید که از روغن آویشن در بهبود زخم‌ها از جمله سوختگی استفاه شود؟ در این گیاه دارویی، ماده‌ای به اسم تیمول وجود دارد که دارای عملکرد ضد التهابی است، که می‌تواند در ترمیم سوختگی موثر واقع شود.
نحوه‌ی استفاده‌ی اصولی از روغن‌های گیاهی بعنوان درمان سوختگی
هرگز روغن‌های گیاهی و درمانی را که خالص و رقیق نشده است، را مستقیماً روی محل سوختگی قرار ندهید، چرا که این عمل می‌تواند سوختگی را تشدید کند، باعث التهاب شوند و درنهایت درد آزار دهنده‌ای برای شما به همراه داشته باشد.
به این منظور حدود 5 قطره از روغن مورد نظرتان را، به 1 فنجان آب گرم اضافه کنید. پس از تکان دادن روغن با آب، یک پارچه تمیز را مرطوب کرده و روی زخم قرار دهید. این کار را تکرار کنید تا آب کمپرس از بین برود. ساخت کمپرس و استفاده‌ی روزانه را تا زمانی که زخم شروع ترمیم شود، ادامه دهید.
نمک، مرهم، لوسیون یا پماد
روش دیگر استفاده از یک محصول مرطوب کننده یا روغن حامل در ترکیب با روغن‌های اساسی که نام بردیم است، تا روغن مد نظرتان رقیق شود.
بهتر است هنگامی که سوختگی در حال بهبودی است، از این روش استفاده کنید. استفاده از درمان‌های روغنی می‌تواند سوختگی‌های تازه را بهبود بخشیده و باکتری‌ها را از بین ببرند، تا از عفونت جلوگیری شود. این روش برای کمک به بهبود و مرطوب‌سازی محل سوختگی مفید است.
هنگامی که التهاب فروکش کرد، روغن‌های اساسی خود را با یک لوسیون یا روغن حامل مخلوط کنید. 5 قطره روغن به ازای هر اونس محصول بهترین عملکرد را دارد.
واکنش‌های احتمالی پوستی در اثر استفاده از روغن‌های اساسی
اگر دچار تشدید التهاب، خارش یا بثورات پوستی شده‌اید، بلافاصله استفاده از روغن‌های اساسی را متوقف کنید. ممکن است شما یک واکنش آلرژیک نسبت به آن داشته باشید. ساده‌ترین راه برای جلوگیری از این بروز واکنش، انجام آزمایش در ناحیه‌ی کوچکی از پوست قبل از استفاده‌ی آن روی محل سوختگی است.
برخی از بهترین روغن‌های حامل
- روغن زیتون
- روغن نارگیل
- روغن آووکادو
- روغن جوجوبا
- روغن آفتابگردان
چه موقع به پزشک مراجعه کنیم؟
برای سوختگی‌های درجه یک و آفتاب سوختگی خفیف، روغن‌های اساسی از داروهای خانگی بی‌خطرتر هستند، پس بهتر است، درمان خانگی را در پیش بگیرید. با این حال ، اگر شما دچار سوختگی درجه دو هستید، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.
تاول، درد، تورم، قرمزی و حتی عفونت همگی نشانه‌ی سوختگی‌های درجه دو هستند، پس کوتاهی نکنید و هرچه سریع‌تر به خدمات درمانی مراجعه کنید.
اگر رنگ پوست بی‌رنگ، چرمی یا خشن باشد، دچار سوختگی درجه سه شده‌اید و خطر عفونت شما را تهدید می‌کند، شما نیاز به معاینه پزشک و همین‌طور مراقبت‌های ویژه دارید.
https://www.healthline.com/health/first-degree-burn
https://www.medicalnewstoday.com/articles/319768
https://www.healthline.com/health/home-remedies-for-burns
