اصول راهنمای مراقبت از زخم ارتباط تنگاتنگی با تعیین نوع و شناسایی زخم، عوامل مرتبط با دلیل پیدایش زخم و در نهایت انتخاب و تعیین بهترین راهکار درمانی در اجرای پانسمان اصولی دارد، که هرچه سریع‌تر بهبودی و ترمیم جراحت حاصل شود.
شناسایی نوع زخم
توجه داشته باشید، که شیوه‌ی پانسمان زخم با توجه نوع جراحت، راهکار اصولی خود را می‌طلبد و دارد، به عبارتی نمی‌توان در مورد هر نوع زخمی یک شیوه‌ی خاص را در پیش گرفت؛ اولین نکته‌ای را که باید در نظر داشته باشید، این مسئله است که ابتدا باید زخم باز و زخم بسته را باید از یکدیگر تفکیک کرد، چرا که زخم‌های بسته به استثنای شکستگی بسته‌ی استخوان و له‌شدگی حاد، سریع‌تر بهبود می‌یابند و موضوع نگران کننده‌ای را متوجه فرد نمی‌کند.
اما زخم‌های از نوع باز، با توجه به اینکه خفیف باشد و یا شدید و اینکه از لحاظ ماهیتی که در کدام نوع از طبقه بندی زخم‌های باز هستند، راهکار درمانی و مراقبتی ویژه‌ای را به خود اختصاص می‌دهند؛ به عبارتی شیوه‌ی مراقبت و پانسمان زخم ناشی از سوختگی، تفاوت فاحشی با زخم پای دیابتی دارد.
چه بساء گاهی اوقات می‌توان در کنار پانسمان، از شیوه‌های راهکارهای خانگی مراقبت از زخم کمک گرفت، تا سریع‌تر به نتیجه بهبودی دست پیدا کرد؛ اما در این خصوص هم باید در نظر داشت که در مورد به کارگیری شیوه‌های درمان خانگی یا همان طب سنتی باید فیزیولوژیک بیمار را هم بررسی کرد، که نسبت به آن داروی گیاهی واکنش خاصی نداشته باشد، تا مشکل دیگری را برای فرد بوجود آورد.
نکته : اتیولوژی زخم که در پی شناسایی دقیق علت زخم با توجه به نوع و شکل بافت آن است، در شناسایی بهترین و مناسب‌ترین درمان موضعی کمک شایانی در اصولی‌ترین برنامه و شیوه‌ی مراقبتی از زخم و جراحات دارد.
نکات ضروری در رابطه با مراقب از زخم
پس از شناسایی علت زخم و اجرای فرایند درمانی، مهم است که نکات اصولی مراقبت از زخم و پانسمان را تا زمان بهبودی آن به بهترین شیوه‌ی ممکن اجرا کنید. شاید برای شما پانسمان زخم ساده و بدیهی به نظر برسد، اما این‌گونه تصور نکنید، چرا که در صورت کوتاهی در خصوص مواظبت از جراحت حاصله ممکن است، منجر به عفونت و خونریزی شود که در این صورت ضروری است، هر چه سریعا به خدمات درمانی مراجعه کنید.
هشدار! خونریزی زخم را هرچه سریع‌تر متوقف کنید!
به منظور متوقف کردن خونریزی از یک پارچه‌ی تمیز یا گاز استریل استفاده کنید و آن را مستقیما بر روی زخم قرار دهید، تا متوقف شود؛ در واقع فشار مستقیم، موجب کاسته شدن خونریزی و قطع آن می‌شود.
اگر محل جراحت در ناحیه‌ی بازو یا ساق پای شما است، در صورت امکان دست‌ها یا پاهایتان را بلند کنید، به طوری که بالاتر از قلب‌تان باشد، تا به این‌گونه از شدت خونریزی کاسته شود؛ علاوه بر این، توصیه‌ی اکید داریم که به هیچ‌وجه از تورنیکت یا رگ‌بند استفاده نکنید، مگر اینکه شدت خونریزی به قدری شدید باشد، که نتوانید با فشار مستقیم متوقف کنید.
شستشوی دست‌هایتان را فراموش نکنید
اولین نکته‌ای که در خصوص مراقبت از زخم باید در نظر داشته باشید، پیش از انجام هرگونه اقدامی، شما و یا پرستارتان دست‌هایتان را با دقت تمام با آب و صابون کاملا بشویید، تا از وجود هرگونه هر آلودگی دست‌تان پاکیزه شود، محض احتیاط می‌توانید، از ضد عفونی هم استفاده کنید.
ضد عفونی کردن زخم را فراموش نکنید
اگر در اثر حوادث طبیعی و یا سوانح خارجی دچار زخم باز شده‌اید، امکان ورود باکتری و انواع آلودگی به درون پوست و بافت آن، در صورتی که زخم‌تان را ضد عفونی نکنید، وجود دارد. بنابراین در این مورد، بی‌مبالاحتی نکنید، چرا که اگر شدت جراحت‌تان عمیق باشد، احتمال وقوع عوارض جبران ناپذیری هم است، حتی قظع عضو را هم در نظر داشته باشید.
آیا تا به حال تجربه‌ی پانسمان زخم را داشته‌اید؟
دومین اصولی که در رابطه با پانسمان زخم باید در نظر داشته باشید، استفاده از دستکش است، حتی با وجود شستشو و ضدعفونی کردن دست‌هایتان، استفاده از آن ضروری است، ضمن اینکه احتمال دارد، به هنگام لمس زخم، دست‌هایتان آلوده شود، حتی در صورت عدم استفاده از دستکش، دست‌ها را مجددا با آب و صابون بشویید.
به منظور محافظت از زخم و عدم ورود انواع باکتری و آلودگی‌ها، از یک پانسمان یا باند استریل استفاده کنید. پوشاندن زخم با استفاده پانسمان، از ورود میکروب‌ها را به دورن بافت پوست جلوگیری و محافظت می‌کند؛ ضمن اینکه پانسمان از پخش شدن عفونت و چرک به اطراف پوست جلوگیری می‌کند. توصیه می‌کنیم که هیچ‌گونه ضربه یا آسیبی به محل زخم‌تان وارد نشود.
مراقب باشید، اگر محل جراحت ناحیه‌ی روی پا یا مچ پا باشد، زخم‌تان به هیچ‌وجه به هنگام شستشوی دیگر نواحی مرطوب و خیس نشود، و از تماس آب با ناحیه‌ی عارضه خودداری کنید.
نکته: زخم‌های جزئی نیازی به پانسمان ندارند، اما در صورتی که عمق جراحت شما در حدی هست، که تنها با استفاده از باند‌‌‌استریل قابل درمان است، سعی کنید که زخم را به مدت پنج روز تمیز و ضدعفونی کرده و از مرطوب شدن آن جلوگیری کنید.
تعویض پانسمان
گوشه‌ها یا لبه‌های پانسمان یا نوار را به آرامی بلند کنید. اگر به پوست می‌چسبد ، لبه‌ها را با استفاده از پنس بلند کنید. به طوری که به پوست اطراف ناحیه بانداژ آسیبی نرسد. در صورتی که پنس ندارید، باید لبه‌های پانسمان یا نوار را به آرامی بلند کنید.
نوار اگر به پوست می‌چسبد، لبه‌ها را با یک ماده‌ی پاک‌کننده‌ی چسب ، یک پد گاز مرطوب یا یک حوله‌ی کاغذی مرطوب، سعی کنید که نوار را باز کنید؛ درواقع باید لبه‌های پانسمان را به سمت مرکز زخم بلند کرده و سپس آن را به آرامی از روی زخم بلند کنید. اگر پانسمان به زخم می‌چسبد ، آن را با محلول نمک مرطوب کنید تا به سست شدن آن کمک کند. سپس پانسمان و دستکش‌هارا درون کیسه‌ی پلاستیکی قرار داده و امحاء کنید، تا آلودگی آن پخش نشود؛ دوباره دستان خود را بشویید.
هنگامی پانسمان را بر می‌دارید، مشاهده می‌کنید که یک لایه‌ی یا پوشش زرد رنگ روی محل زخم را پوشانده است که این به معنی بهبودی زخم است؛ در واقع پوشاندن محل جراحت با استفاده از پانسمان، باعث حفظ رطوبت در آن ناحیه شده که در نهایت موجب التیام و ترمیم زخم‌تان می‌شود.
برای پانسمان مجدد زخم، از یک دستکش جدید استفاده کنید و یک حوله زیر زخم قرار دهید، سپس یک پد گاز را با نمک یا آب مرطوب کنید و زخم را به آرامی تمیز کنید. مراقب باشیدکه چرک یا مایع سفید رنگ درون زخم‌تان، به اطراف پوست پخش نشود.
مجددا زخم را با استفاده از یك نوار گاز شستشو دهید، تا اگر هنوز درون زخم تان آلودگی مانده، پاکسازی شود. با استفاده از یک حوله یا پارچه پوست ناحیه‌ی اطراف زخم را خشک کنید. در آخر زخم را بررسی کنید که دچار التهاب، تورم نباشد و ضمن اینکه بوی بدی از آن پخش نشود، چرا که بوی نامطبوع نشان از عفونت زخم‌تان دارد.
نکته: هنگامی زخمی شما بهبود پیدا می‌کند که علاوه بر اینکه هیچ‌گونه اثری از قرمزی، تورم و بوی بد نباشد، یک لایه‌ی صورتی رنگ، بر روی سطح بافت جدید پوست، تشکیل شده باشد.
پانسمان مجدد زخم
به هنگام پانسمان مجدد، مراقب باشید، دست‌تان تماسی با باند استریل نداشته باشد، در واقع ضمن اینکه از یک دستکش استفاده کنید، سعی کنید گوشه‌های باند را آن هم به منظور باز کردن آن لمس کنید، و در صورت نیاز برش بزنید، به عبارتی باید مراقب باشید، که باند استریل آلوده نشود.
پانسمان را با دقت هر چه تمام‌تر بر روی محل زخم طوری قرار دهید و تمام سطح آن را بپوشاند. پس از پایان کار، دستکش‌ها را در کیسه‌ی زباله قرار دهید و دست‌هایتان را به طور کامل با آب و صابون فراوان بشویید.
پیشنهاد می‌کنیم که در صورتی که زخم‌تان عمیق هست، التهاب شدیدی دارد و یا دچار سوختگی شده‌اید، از ورق‌های ژل هیدروژل یا سیلیکون استفاده کنید؛ در ضمن دستورالعمل‌های مربوطه را در خصوص این نوع از پانسمان‌ها مطالعه کنید. اگر هم پوست حساسی دارید، از نوارهای چسب ضد حساسیت استفاده کنید.
اگر زخم‌تان نیاز به بخیه دارد، به توصیه‌های پزشک در مورد نحوه مراقبت از آن و زمان برداشتن بخیه‌ها توجه لازم را داشته باشید، تا اسکار ناشی از زخم به حداقل برسد.
مراقبت‌های تکمیلی از زخم
- بعد از اینکه زخم‌تان بهبود پیدا کرد، به منظور مراقبت‌های تکمیلی از ضد آفتاب استفاده کنید. ضد آفتاب ممکن است به کاهش تغییر رنگ قرمز یا قهوه‌ای تاثیر مثبتی داشته باشد و به محو شدن سریع‌تر جای زخم کمک کند. همیشه از کرم ضد آفتاب با طیف گسترده با SPF 30 یا بالاتر مرتبا و بدون وقفه استفاده کنید؛
- اگر بریدگی یا خراشیدگی جزئی داشته باشید ، با راهکارهای صحیح در خانه می توانید، کاهش ظاهر زخم و اسکار ناشی از آن را با استفاده از پمادهای پزشکی از جمله رژودرم به حداقل برسانید. با این حال ، اگرجراحت عمیق، دردناک و عفونی شده است، به دنبال مراقبت های پزشکی فوری باشید؛
- اگر زخم‌تان با درد همراه است، از استامینوفن استفاده کنید، تا از شدت درد کاسته شود. توصیه‌ی اکید داریم که اگر از قرص آسپیرین استفاده می‌کنید، با مشورت پزشک در صورت صلاح دید مصرف آن را تا زمان بهبودی زخم قطع کنید، چرا که باعث خونریزی می‌شود، یا اگر زخم همراه با خونریزی است، شدت آن را افزایش می‌دهد؛
- به منظور کاهش کبودی، التهاب و تورم زخم، از کمپرس آب سرد یا بسته‌های یخ استفاده کنید، تا از آثار آن کاسته شود؛
- در صورت وجود عفونت یا خطر ابتلا به عفونت ، ممکن است پزشک پنی‌سیلین یا آنتی‌بیوتیک به منظور بهبود و ترمیم زخم تجویز کند؛ تا زمانی که زخم‌تان را هر روز تمیز و ضد عفونی می‌کنید، نیازی به استفاده از پمادهای ضد باکتری نیست؛
- اما آخرین راهکاری که به منظور مراقبت‌های تکمیلی از زخم‌تان به شما پیشنهاد می‌کنیم، استفاده از ژله‌ی نفتی است که موجب مرطوب نگه‌داشتن محل زخم می‌شود و از خشک‌شدن و بروز پوسته جلوگیری می‌کند، و در نهایت روند بهبود جراحت را تسریع می‌بخشد.
