نوروپاتی دیابتی، نوعی آسیب عصبی است که در افراد دیابتی شاهد بروز آن هستیم. بالا رفتن سطح قند خون می تواند منجر به بروز آسیب عصبی در سراسر بدن شود. نوروپاتی دیابتی اغلب در دست ها و پاها اتفاق می افتد.
بسته به اعصاب درگیر، علائم می تواند شامل درد و بی حسی در پاها و دست ها، مشکلات گوارشی، مشکلات ادراری، رگ های خونی و قلب باشد. شدت علائم در برخی افراد خفیف بوده اما در برخی دیگر افراد، علائم می تواند زندگی را مختل کند.
نوروپاتی دیابتی از جمله عوارض شدید و جدی بیماری دیابت است که در بیش از پنجاه درصد بیماران دیابتی مشاهده می شود. اما این افراد می توانند با کنترل سطح قند خون و سبک زندگی سالم، از بروز بیماری پیشگیری کنند و یا روند پیشرفت بیماری را به تاخیر بیندازند.
علائم و نشانه های نوروپاتی دیابتی
کاملا شایع است که علائم نوروپاتی به صورت تدریجی ظاهر شود. در برخی موارد، اولین نوع آسیب عصبی در اعصاب پا و با علائمی مانند احساس سوزن سوزن شدن ظاهر می شود.
چهار نوع نوروپاتی دیابتی وجود دارد. علائم با توجه به نوع نوروپاتی و درگیری آسیب متفاوت خواهد بود. اما معمولا علائم به تدریج شدت می یابند و ممکن است تا زمانی که درگیری عصبی قابل توجهی وجود نداشته باشد، علامتی ظاهر نگردد.
نوروپاتی محیطی
شایع ترین نوع نوروپاتی دیابتی که در ابتدا پاها را درگیر می کند و می تواند به دست ها و بازوها نیز بزند. علائم و نشانه های این نوع نوروپاتی اغلب شب ها شدت می گیرد. علائمی از قبیل:
- بی حسی و کاهش توانایی در احساس درد و یا تغییرات دمایی
- احساس سوزش و گزگز
- دردهای تیز و گرفتگی
- افزایش حساسیت به لمس
- مشکلات شدید پا مانند زخم، عفونت و یا دردهای عضلانی و استخوانی
نوروپاتی اتونومیک
سیستم عصبی خودکار، مسئول کنترل قلب، مثانه، معده، روده، ارگان های جنسی و چشم ها می باشد. دیابت می تواند اعصاب موجود در این نواحی را درگیر کند و منجر به بروز علائم زیر شود:
- کاهش آگاهی از پایین بودن سطح قند خون
- مشکلات روده ای و مثانه ای
- کند شدن روند تخلیه معده که با تهوع، استفراغ و یا کاهس اشتها همراه خواهد بود
- کاهش واکنش های جنسی
نوروپاتی پروگزیمال
این نوع نوروپاتی، بر روی اعصاب موجود در ران ها، باسن و پاها تاثیر می گذارد. علائم اغلب در یک سمت بدن مشاهده می شوند، اما می توانند به دیگر قسمت ها نیز پخش شوند. علائمی از قبیل:
- احساس درد شدید در ران و لگن
- احساس ضعف در عضلات ران
- سخت شدن ایستادن از وضعیت نشسته
- دردهای شدید شکمی
مونونوروپاتی
دو نوع مونونوروپاتی کرانیال و محیطی وجود دارد. در این نوع نوروپاتی، آسیب به یک عصب خاص وارد می شود و می تواند منجر به بروز علائم زیر شود:
- سخت شدن تمرکز و یا تاری دید
- احساس درد پشت چشم ها
- فلج شدن یک سمت صورت
- بی حس شدن و ضعف دست ها و انگشت ها
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در صورت مشاهده علائم زیر باید سریعا به پزشک مراجعه کرد:
- برش و یا زخم در پاها که عفونت کرده باشد و یا بهبود نیابد
- بی حسی و درد در دست ها و پاها که فعالیت های روزانه را مختل کرده باشد
- تغییر در وضعیت ادرار و هاضمه
علت بروز نوروپاتی دیابتی
علت دقیق بروز نوروپاتی دیابتی مشخص نیست. محققین معتقدند که افزایش کنترل نشده قند خون به اعصاب آسیب می زند، توانایی ارسال سیگنال ها مختل می شود و در نهایت منجر به بروز نوروپاتی دیابتی خواهد شد. بالا رفتن سطح قند خون هم چنین باعث ضعیف شدن دیواره رگ های خونی کوچکی می شود که مواد مغذی و اکسیژن را به اعصاب می رسانند.
عوامل موثر در بروز نوروپاتی دیابتی
هر فرد مبتلا به دیابت می تواند در معرض نوروپاتی باشد. اما برخی عوامل، احتمال ابتلا را افزایش می دهند. از جمله:
- عدم کنترل قند خون
- سابقه ابتلا به دیابت
- بیماری کلیوی
- اضافه وزن و چاقی
- استعمال سیگار و دخانیات
عوارض نوروپاتی دیابتی
نوروپاتی دیابتی می تواند منجر به بروز عوارضی در افراد شود. از جمله:
- عدم آگاهی از هیپوگلایسمی. افت قند خون می تواند با لرز، تعریق و تند شدن ضربان قلب همراه باشد. اما ممکن است فرد با نوروپاتی خودکار، متوجه علامتی نشود.
- از دست دادن انگشت یا پا: آسیب عصبی می تواند باعث کاهش حس در پاها شود و حتی زمانی که بریدگی کوچکی تبدیل به زخم باز می شود، خود فرد متوجه نخواهد شد. در موارد شدید، عفونت می تواند به استخوان برسد و منجر به مرگ بافت شود. در چنین شرایطی، قطع عضو نیاز خواهد بود.
- عفونت های ادراری و یا بی اختیاری ادرار: در صورتی که اعصاب کنترل کننده مثانه آسیب دیده باشد، شاهد بروز مشکلات ادراری و مثانه ای خواهیم بود.
- افت شدید فشار خون: آسیب وارده به اعصاب کنترل کننده فشار خون می تواند بر توانایی بدن در تنظیم فشار خون تاثیر بگذارد، فشار خون پایین بیاید و فرد با علائمی مانند سرگیجه روبرو شود.
- مشکلات گوارشی: در صورت درگیری اعصاب سیستم گوارشی، شاهد بروز علائمی از قبیل اسهال و یا یبوست خواهیم بود.
آیا راهی برای پیشگیری از بروز نوروپاتی دیابتی وجود دارد؟
امکان پیشگیری و یا به تاخیر انداختن نوروپاتی دیابتی و عوارض آن با کنترل سطح قند خون و مراقبت از پاها وجود دارد.
کنترل سطح قند خون
افراد مبتلا به دیابت، باید حداقل دو بار در سال تست A1C را انجام دهند. این تست، میانگین سطح قند خون را طی دو تا سه ماه گذشته نشان می دهد.
مراقبت از پاها
مشکلات پا از جمله زخم هایی که بهبود نمی یابند، شایع ترین عوارض نوروپاتی دیابتی هستند. جهت مراقبت از سلامت پاها، رعایت موارد زیر همواره توصیه می شود:
- بررسی روزانه پاها، از نظر وجود زخم، بریدگی، قرمزی و یا التهاب
- تمیز و خشک نگه داشتن پاها
- مرطوب کردن پاها
- کوتاه کردن ناخن ها
- پوشدن کفش های مناسب و متناسب با سایز پا
نوروپاتی دیابتی چگونه تشخیص داده می شود؟
پزشک جهت تشخیص نوروپاتی دیابتی به معاینه فیزیکی و بالینی بیمار، بررسی سوابق پزشکی و بررسی علائم می پردازد. مواردی از قبیل:
- استحکام عضلانی
- رفلاکس تاندون ها
- حساسیت به لمس
بررسی خواهد شد. در کنار معاینه فیزیکی، سایر تست ها به تشخیص قطعی نوروپاتی دیابتی کمک می کنند. از جمله:
- تست فیلامنت: در این روش فیبر نرمی به نام فیلامنت بر روی پوست کشیده می شود تا میزان حساسیت به لمس مشخص گردد.
- تست حسی: تست غیر تهاجمی که میزان واکنش اعصاب به ارتعاش و یا تغییرات دمایی را نشان می دهد.
درمان نوروپاتی دیابتی
هدف از درمان نوروپاتی دیابتی عبارت است از:
- به تاخیر انداختن روند پیشرفت بیماری
- تسکین درد
- کنترل عوارض و بهبود عملکرد
با این که درمان قطعی برای نوروپاتی دیابتی وجود ندارد، اما می توان روند پیشرفت بیماری را به تاخیر انداخت.
نگه داشتن سطح قند خون در حالت طبیعی و سالم، بهترین راه برای کاهش میزان پیشرفت نوروپاتی دیابتی و یا به تاخیر انداختن روند پیشرفت بیماری می باشد. این اقدام هم چنین می تواند به تسکین درد نیز کمک کند.
کنار گذاشتن استعمال دخانیات و ورزش کردن، از جمله اقدامات موثر در طول درمان هستند.
کنترل درد
مصرف دارو می تواند به تسکین درد ناشی از نوروپاتی دیابتی کمک کند. توصیه می شود حتما با پزشک در خصوص مصرف داروها و عوارض احتمالی مشورت کنید. داروهای ضد صرع و ضد افسردگی به همراه داروهای مسکن مانند استامینوفن و ایبوپروفن به تسکین درد کمک می کنند.
کنترل عوارض
بسته به نوع نوروپاتی، مصرف دارو، انواع درمان ها و یا تغییر در سبک زندگی با هدف تسکین علائم و یا کنترل عوارض از سوی پزشک تجویز خواهد شد. به عنوان مثال، در صورت بروز مشکلات گوارشی ناشی از نوروپاتی، پزشک از بیمار می خواهد وعده های غذایی کم حجم داشته باشد و مصرف فیبر و چربی را در رژیم غذایی خود محدود کند.
نوروپاتی دیابتی از جمله عوارض شایع در افراد مبتلا به دیابت است و می تواند منجر به بروز عوارضی شدیدی در پاها شود که در نهایت، قطع عضو را به همراه خواهد داشت. افراد مبتلا به نوروپاتی محیطی، باید اهمیت ویژه ای به مراقبت از پاها بدهند تا از بروز هر گونه زخم و یا آسیب پیشگیری به عمل آید.
در پایان این که،
نوروپاتی دیابتی، عارضه شایع دیابت نوع یک و دو است و نوعی آسیب عصبی ناشی از بالا بودن سطح قند خون برای مدت زمان طولانی می باشد. این شرایط، روند پیشرفت آهسته ای دارد و می تواند طی سال ها ظاهر شود.
افراد دیابتی، در صورت مشاهده علائمی از قبیل ضعف، بی حسی و درد در پاها باید به پزشک مراجعه کنند. این ها علائم اولیه از نوروپاتی دیابتی هستند که باید تحت درمان قرار بگیرند.
انواع مختلفی نوروپاتی دیابتی وجود دارد که هر یک، ناحیه مختلفی از بدن را درگیر می کنند و منجر به بروز علائم متفاوتی خواهند شد. در صورت ابتلا به دیابت، کنترل سطح قند خون و تماس با پزشک در صورت مشاهده علائمی از نوروپاتی، از اهمیت بالایی برخوردار می باشد.
https://www.healthline.com/health/type-2-diabetes/diabetic-neuropathy
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/diabetic-neuropathy/symptoms-causes/syc-20371580
